مقاله ای از آزمایش های ون هلمونت

((به نام خدا))

 

سلام بر شما دانش اموزان پر تلاش . امیدوارم که خوب وسلامت باشید. در این مطلب مقاله ای دربارهی ازمایش های دانشمندی به نام ون هلمونت که به خوبی با او آشنا هستیم. اما ده کرده ام . امیدوارم مورد توجه شما عزیزان قرار گیرد. برای دیدن مطلب روی ادامه مطلب کلیک کنید .با تشکر....

 

آزمایشات ون هلمونت

 

در کتاب درسی  سال اول دبیرستان ضمن شرح دو آزمایش با پزشکی هلندی به نام جان بابتیست وان هلمونت آشنا می‌شویم که در قرن شانزده میلادی می‌زیست و به زیست‌شناسی پایه علاقه‌مند بود. وان هلمونت در آزمایشی که برای اثبات نظریه‌ی خود به خودی طراحی کرد، پیراهن کثیفی را همراه چند دانه گندم در مکان مرطوبی قرار داد و پس از چند روز تعدادی موش در پیرامون آن مشاهده کرد. او نتیجه گرفت موش ها خود به خود از پیراهن کثیف و دانه‌های گندم پدید آمده اند. نتیجه منطقی که دانش آموزان از این آزمایش می‌ گیرند این است که وان هلمونت فرد بی سواد و ساده لوحی بوده که از درک پدید آمدن بچه موش از موش‌های بالغ عاجز و از ویژگی‌های آزمایش کنترل شده نیز بی خبر بوده است.

در آ زمایش دوم از آزمایش مشهور هلمونت با درخت بید در سال 1643 میلادی با خبر می شویم که گاهی از آن به عنوان نخستین آ زمایش دقیق پیرامون فیزیولوژی گیاهی یاد می شود . او قلمه بیدی را در گلدانی می کارد و آن را پنج سال با آب باران آبیاری می کند . وزن قلمه در آغاز آزمایش 25/2 کیلو گرم بود اما پس از پنج سال به 9/76 کیلو گرم رسید . او طی این مدت روی گلدان را با پوششی آهنی سوراخداری پوشانده بود و در پایان پنج سال خاک آن را خشک و سپس وزن کرد . از وزن آن فقط 6/56 گرم کاسته شده بود . بنابراین وان هلمونت نتیجه گرفت ماده سازنده پیکر گیاهان از خاک به دست نمی آید. در این آز مایش با وان هلمونت دیگری آ شنا می شویم که آ زمایش دقیقی طراحی و سپس آن را کنترل می کند و به اندازه گیری روی می آ ورد . دانشمندی خوش فکر و دقیق ! به راستی کدام چهره از او به حقیقت نزدیک تر است؟

در نگاه اول ممکن است به نظر آ ید ماهیت علم این گونه است . به هر حال دانشمندان بزرگ نیز اشتباهاتی داشته اند اما این تناقض از برداشت نادرست دیگری ناشی شده است . ما تصور می کنیم جواب های درست همیشه از روش های درس و جواب های نادرست از روش های نادرست بر می خیزند . در آزمایش درخت بید , وان هملنت به این نتیجه غلط دست پیدا کرد که توده زنده درخت نه از دی اکسید کردبن بلکه از آ ب بارانی به دست آ مد که به گلدان افزوده شد . اما آ یا او در طراحی آ زمایش خود اشتباهی داشت ؟ چنین به نظر نمی رسد!

آ زمایش او آ زمایش بسیار دقیق و کنترل شده ای بود که به نتیجه گیری نادرستی انجامید. امروزه می دانیم حجم عمده توده گیاه از دی اکسید کربن به دست می آ ید . اما این حقیقت علمی در آ ن زمان به طور کامل ناشناخته بود . در واقع واژه " گاز " نیز سال ها بعد توسط خود وان هلمونت ابداع شد و در سال 1727 میلادی استفن هلز نشان داد که نوعی گاز در رشد گیاهان دخالت دارد . این آ زمایش در برخی از کتاب ها چنان معرفی شده که تصور می شود وان هلمونت نمی دانسته خاک برای گیاهان ضروری است .

برخی پیشنها د کرده اند اگر او درخت را به جای خاک در آ ب مقطر پرورش می داد به درستی متوجه می شد که درخت علاوه بر آب به خاک نیز نیاز دارد . اما به نظر نمی رسد این انتظار از دانشمندی که قرن ها پیش از درک مفهوم پرورش گیاه در آ ب مقطر می زیست به جا باشد . به علاوه او همانند بسیاری از مردم عادی می دانست که گیاهان خارج از خاک نمی توانند رشد کنند. در واقع او با آ زمایش خود منکر نقش خاک در رشد گیاهان نشد بلکه فقط نشان داد افزایش وزن گیاه با آ ب دریافتی گیاه ارتباط دارد نه با خاکی که گیاه در آ ن پرورش می یابد . نتیجه گیری او امروزه نیز پذیرفتنی است . توده گیاهی حاصل ساختن مولکول هایی است که از ترکیب هیدروژن های مولکول آب با دی اکسید کربن به دست می آیند و هر چند عناصر موجود در خاک نقش اساسی در رشد و نمو گیاه دارند ، در وزن گیاه کم ترین تاثیر را دارند

وان هلمونت در واقع در پی اثبات چه چیزی بود ؟ ارسطو معتقد بود که طبیعت از عناصر چها ر گانه خاک و آ ب و آ تش و هوا تشکیل شده است در زمان هلمونت این عقیده جا افتاده بود که گیاه آمیزه ای از آ تش و خاک است . اما خود او معتقد بود توده گیاهی فقط ا ز آ ب ساخته می شود. مشاهداتش نیز چنین عقیده ای را ثابت می کردند

خلاصه وان هلمونت آ زمایش دقیق و کنترل شده ای ط راحی و آن را به درستی تفسیر کر د که نتیجه روشنی نیز داشت . اگر نتیجه گیری او امروزه برای ما به طور کامل قابل قبول نیست به خاطر این است که موقعیت تاریخی انجام آ زمایش را در نظر نمی گیریم و تصور می کنیم روش صحیح آزمایش کردن همیشه به نتیجه گیری درستی می انجامد و اگردانشمندی به نتیجه نادرستی دست یافت بدن شک شیوه آ زمایش او نادرست بوده است .

به همین نحو آزمایش وان هلمونت درباره موش ها را نیز باید در موقعیت تاریخی آ ن بررسی کنیم . او می خواست به چگونگی گوارش مواد پی ببرد و این که چگونه غذا به گوشت و پوست بدن تبدیل می شود . او همانند بسیاری از دانشمندان روزگار خود این تبدیل را همانند تخمیر انگور به شراب و اثر مخمر بر خمیر نان می دانست . هلمونت متقاعد شده بود که " شکل " از چیز " بی شکل " و بی نظم به وجود نمی آ ید بلکه در ایجاد آ ن عنصری شکل دهنده دخالت دارد و آن را یک مخمر ، دانه برگ ، نیروی حیاتی یا انسان مینیاتوری فرض کرد که درو ن ماده جای گرفته است و هنگام سوختن مواد به صورت گاز آزاد می شود .

در دیدگاه او بیماری نیز علت خارجی داشت یعنی عواملی که شکل را تغییر می دهند و اندام های خاصی از بدن را اشغال می کنند . شاید این نظر را بتوان صورت ابتدایی نظریه میکروبی بیماری ها دانست . وان هلمونت به عنوان یک پزشک به جای درمان علائم بیماری در پی حذف عامل بیماری بود . از این رو درمان او خاص هر بیماری بود ؛ نظری که در زمان خود نظری انقلابی محسوب می شود . بنابراین برای او تبدیل جو یا گندم به موش پدیده ای واقعی بود نه اشتباهی از سر کوته فکری . امروزه ما مساله او را در مفاهیم سوخت و ساز و آنزیم ها تفسیر می کنیم . در واقع واکنش های پی در پی سوخت و ساز دانه های گندم را به پیکره موش تبدیل می کنند .

بار دیگر نظری که در نگاه اول به طور کامل نادرست به نظر می رسد، وقتی در شرایط تاریخی خود بررسی می شود، معنای متفاوتی پیدا می کند..